چرا اژدها در همۀ فرهنگ ها حضور دارد؟ - وبلاگ آریابلاگ

به گزارش وبلاگ آریابلاگ، زیبایی، وحشت و قدرت اژد ها محرکِ داستان های رمزآلود است و نشان می دهد که تمام پدیده ها را نمی توان به سادگی درک کرد و شرح داد.

وبلاگ آریابلاگ | سریال خاندان اژدها نخستین پیش عایدیِ HBO بر بازی تاج و تخت، بدون شک توجهِ مردم را به موضوعِ اژد هایان وحشی بیشتر جلب نموده است. اژد هایان به هرشکلی که باشند، دوپا یا چهارپا، با نفس آتشین یا توانایی تغییر چهره، فلس دار یا پردار، مردمِ سراسر دنیا را شیفتۀ قدرت های افسانه ای خود نموده اند.

به گزارش وبلاگ آریابلاگ ، مدت ها پیش از این که هری پاتر، شانگ چی و افسانه ده حلقه و دیگر برداشت های مدرن بر معروفیت اژد ها در قرن بیست و یکم بیفزایند، مصنوعات بجامانده از تمدن های باستان اهمیت آن ها را در بسیاری از ادیان سراسر دنیا نشان داده بود. اژد ها در بسیاری از تمدن ها تقریباً یک نماد دنیای است. دانشمندان همواره کوشش نموده اند برای افسانه های اژد ها شرحاتی پیدا نمایند، اما وجودِ پایدارشان گواه قدرت داستان وار و رمزآمیز آنهاست.

اژد هایان باستان، داستان های باستان

ادیان و فرهنگ های سراسر دنیا مملو از افسانه های اژدهاست. در واقع در بیشتر ادیان، استعاره ای اسطوره ای وجود دارد که بعضی دانشمندان آن را Chaoskampf می نامند. این واژه آلمانی به معنای مبارزه با هرج و مرج است. اسطوره شناس ها از این واژه برای اشاره به درون مایه فراگیری استفاده می نمایند که شامل یک شخصیت قهرمان می گردد که یک هیولای آشوب گرِ آغازین را می کشد؛ هیولایی که معمولاً شکلی مارپیچ یا اژدهامانند دارد و مقدار اش به قدری بزرگ است که انسان ها در برابر آن کوتوله به نظر می رسند. یک نمونه باستانی آن را می توان در اِنوما اِلیش یافت، متنِ آفرینشِ بابلی متعلق به 1000 تا 2000 سال قبل از میلاد.

در متن این اثر، تیامات ایزدبانوی آبِ شور و مادر خدایان، 11 نوع هیولا از جمله اژد ها را به دنیا می آورد. در حالی که خودِ تیامات هرگز به عنوان اژدها توصیف نشده، اما بعضی از بچه ها او شامل چندین نوع اژد ها می شوند. بعد ها نگاره شناسی به حدی تکامل یافت که ظاهر تیامات نیز ویژگی های مارپیچ به خود گرفت و تصویر او را به شکارچی اساطیریِ پنجه دار دیگری به نام اژد ها مرتبط ساخت.

اژد ها در چین و فرهنگ های دیگر

حضور اژد ها در چین هم قدمت فراوانی دارد. در آنجا اژدها را لانگ (Long) می نامند و این موجود از سنت های مختلف فرهنگی، معنوی و اجتماعی آن ها جدایی ناپذیر است. اژد های زودیاک چینی در کنار چهار حیوان دیگر، یکی از موجودات نگهبان مقدس به شمار میرود. انواع مختلف این موجوداتِ آبزی، باهوش و نیمه الهی در کیهان شناسیِ چین باستان، سلسله مراتبی را شکل می دهند و در اسطوره های آفرینشِ سنن مختلفِ بومی ظاهر می شوند.

زمانی که مبلغان یسوعی در قرن شانزدهم مسیحیت را در چین توسعه دادند، به اعتقادات مربوط به اژد ها اعتراض نکردند. در عوض آن را با یک تعبیرِ غربی شده یعنی شیطان مرتبط کردند. امروزه در مذهب بودایی، تائوئیست و کنفوسیوسی، اژد ها به عنوان نمادی از قدرت و روشنگری مورد تجلیل و احترام است. اژد ها در ادیان آناتولی، اسطوره های سومری، حماسه های آلمانی، باور های شینتو و خیلی از مذاهب و آیین های دیگر هم وجود دارد. حضور مهم و تکرارشونده این موجود در ادیان و فرهنگ های دنیای این پرسش جالب را ایجاد می نماید: اصلاً چرا اژد ها به وجود آمد؟

قدرت نمادین

یک نظریه قدیمی اینست که برای وجودِ اژد ها شرحاتِ طبیعی وجود دارد. این به آن معنا نیست که بگوییم جانورانِ اسطوره ای در زندگیِ واقعی وجود داشتند بلکه به این معناست که فسیل ها، موجودات زنده و ویژگی های زمین شناسیِ موجود در دنیای طبیعی الهام بخشِ خلق آن ها شده اند. کارل ساگان نویسنده و دانشمندِ برنده جایزه پویلتزر کتابی با این موضوع نوشت و استدلال کرد که اژد ها تکامل یافته از احتیاجِ انسان به آمیختنِ علم با اسطوره و عقل با بی خردی به عنوان بخشی از یک واکنشِ تکاملی به شکارچیانِ واقعی است. افکار او دنباله روی ایده های مطرح شده در قرن نوزدهم یا قبل از آن هستند، یعنی زمانی که فسیل های تازه کشف شده با نمونه های اژد ها در سراسر دنیا ارتباط داده می شدند.

بقایای کامل یا جزئیِ گونه های منقرض شده فراوان شاید ویژگی های فیزیکی اژد ها را روشن کند. سال 2020، دو دانشمند به نام های دوروتی بِل پالی و لیزا استون مَن اعلام کردند بقایای فسیل شده لِپیدودِندرون (گیاهی با شباهتِ فلس مانند به اژد ها) ممکن است بتواند شرحی برای اعتقاد فراگیر به وجود اژد هایان باشد. مواجهه های انسانی با مارمولک های پرنده، ماهی پارو، تمساح، افعی شاخ دار صحرا، مار های بزرگ و گونه های خاصِ مارمولک ها و پرنده ها نیز به عنوان شرحاتِ ممکن برای افسانه ها و روایاتِ قومی درباره اژد ها فرض شده اند.

دانشمندان نیز فرایند های زمین شناسیِ طبیعی را به عنوانِ شرحِ افسانه های اژد ها نقل نموده اند، به ویژه زمانی که این افسانه ها با بلایای طبیعی همراه است. برای مثال، اژد های آتش افروز شاید شرحی برای آتش های معمایی باشد که مشاهده گران کوشش کردند به عنوان آتش اژد ها آن را توجیه نمایند. روزن های گاز طبیعی، متانِ تولیدشده از موادِ در حال پوسیدگی و منابع دیگرِ ذخائر گاز زیرزمینی درصورتی که به طور تصادفی روشن شوند، آتش می افروزند. پیش از آن که مکانیکِ احتراق به طور کامل درک گردد، چنین رویداد هایی نشانه های حضور اژد ها و علتی برای یک امرِ به ظاهر غیرقابل قبول تلقی میشدند.

اژد های ابدی

یک علت حضور ماندگار اژد ها در دنیای ما شاید این باشد که آن ها نشان دهنده قدرت طبیعت هستند. داستان های نقل شده درباره انسان هایی که اژد ها را رام می نمایند را می توان داستان هایی انگاشت که بیانگر توانایی انسان ها در غلبه کردن بر نیروهایی غیر قابل کنترل هستند. به دست آوردن کنترل یک اژد ها تاکیدی است بر این ایده که انسان ها نسبت به تمام دیگر موجودات طبیعت رجحان دارند.

به هر حال علت اعتقاد به وجود اژدهایان هر چه که باشد، زیبایی، وحشت و قدرت این موجودات همواره محرکِ داستان های رمزآلود بوده و نشان می دهد که تمام پدیده ها را نمی توان به سادگی درک کرد و شرح داد.

منبع: bigthink

مترجم: زهرا ذوالقدر