داستان فاتحانی که فراموش نشده اند - وبلاگ آریابلاگ

به گزارش وبلاگ آریابلاگ، خبرنگاران-شیما جوادی: مجموعه داستان خفته در خون نوشته جمعی از نویسندگان به دبیری حمید بابایی توسط نشر خودنویس اواخر سال نودونه به چاپ رسیده است.

این کتاب شامل یازده روایت از یارمحمدخان کرمانشاهی یکی سرداران آزادی خواه مشروطه است که توسط یازده نویسنده نوشته شده.

تاریخ را می گویند فاتحان نوشته اند؛ اما کدام فاتحان؟ فاتحان سرزمین های تشنه و به خون نشسته؟ توسط مردانی که در سایه خود را پنهان نموده اند و به تزویر حکم رانده اند؟ نه، در این میان هیچ وقت نقل سینه به سینه فاتحان اصلی که فتح المبین شان قلب های مردمان به خون نشسته در حسرت آزادی بوده، از بین نرفته و فراموش نشده. حتی از ذهن همواره فراموشکار مردم ایران زمین که حافظه تاریخی ضعیفی دارند و هرکس در این میان از این نقص سود برده و برای خودش تاریخی نگاشته به حق.

یارمحمدخان کرمانشاهی یکی از سرداران مشروطه خواه است که هم رزم ستارخان و باقرخان بوده؛ اما خب در این میان زیاد همچون همرزمانش قلم مورخان با او مهربان نبوده و چهره پهلوانانه و قهرمانانه اش در پس خاکستر و خون پنهان مانده است.

این مجموعه یازده راوی دارد؛ راوی هایی که سردار را یا می شناختند، یا یار جانی اش بوده اند، یا سرباز پارکابش، یا محرم حرم دلش، یا نه؛ خائنی دل به زر سپرده، یا حاکمی از بیم فتح و پیروزی سردار در پی مکر بوده و او را شهید نموده.

زبان تاریخ فاخر است و سخت چون فولاد و به مذاق هر خواننده ای خوش نمی آید. داستان ندارد و فاقد درام است. از این رو عرصه قلم فرسایی پژوهشگران این رشته و فن است. اما نویسنده خوش قریحه، نویسنده ای که ذهن خلاقی دارد و در عین حال دغدغه وطن، آزادی و خاکش، دغدغه حرف زدن و افشا کردن رازهای سربه مهر تاریخ؛ و از طرفی دیگر سودای ماندگارشدن دارد؛ نه صرف قصه گوبودن، آن هم صرفاً پاورقی نویس قصه هایی که قصه هایش لابه لای قدم های رهگذران در گذر زمان رنگ می بازد و فراموش می گردد. چنین نویسنده ای خود از دل این فولاد آب دیده درام می سازد و داستانی روایت می نماید که هر دل نازکی را شرحه شرحه و چشم های بینا را نمناک می نماید و ذهن های پرسشگر را به جنب وجوش وا می دارد.

این مجموعه حاوی داستان هایی است با زبان و لحن ادبی و فاخر، اما انعطاف پذیر و گرم، شیرین و قصه گو. نویسنده هایش ادبیات را خوب می شناسند. دل در گروی داستان دارند و قلم در خون می زنند. کلمات زیر دستانشان خوش رقصی می نماید و چشم ها را می نوازد. زبانشان لحن و آهنگ دارد. فضاسازی ها درست و دقیق و به جا هستند؛ نه کلمه ای بیش، نه کلمه ای کم. آن قدر زبان و لحن هر یازده روایت یک دست است و آهنگ کلمات و ریتم با هم هم نوا که گویی در سالنی نشسته ای و مشغول گوش دادن به سمفونی هستی از استادی زبردست بدون اینکه سازی در این میان فالش بنوازد. و این به غیر از داشتن یازده نویسندۀ کاربلد و تاریخ دان و ادبیات شناس، دبیری زبردست می خواهد که خود تاریخ و تاریخ نویسی را خوب می شناسد و در ادبیات خبره است.

راوی داستان ها راوی های بکری هستند؛ راوی هایی که اگر نامشان به ظاهر آشنا است؛ اما دست کم نخ نما نشده اند. مثلاً راوی اول که از همه راوی ها غیرمتعارف تر است، ضارب یارمحمدخان است؛ ضاربی که قرار است یارمحمدخان را نشانه بگیرد و بکشد. زبانی متفاوت، دل دل کردن ها، تعلیق و اضطراب بیرونی و درونی همگی به خوبی نشان داده شده اند.

یا راوی ای که معشوقۀ رضاخان میرپنج است؛ رضاخانی که آن موقع هنوز رضاخان نشده بوده و تازه در درونش خشم و کینه قجر در حال گُرگرفتن بود. داستان از زبان معشوقه او که جز بزم چیزی را نمی شناسد و از یارمحمدخان چیزی نمی داند، بسیار تازه است. راوی بی طرفی که دل در گروی خصم سپرده و هم بستر سیاهی بوده، حالا مجال آن پیدا نموده از سفیدی بگوید و روز واقعه از دریچه نگاه تنگ و بسته و ناآگاه او روایت گردد و این روایت نه تنها یک روایت ناکوک و جدا از روایت های دیگر نیست، بلکه آتش روایت های دیگر را گرم تر می نماید و روشنایی مقابل دیدگان ما را در صبح تاریک و خاکستری واقعه خونین، روشن تر.

یکی از دیگر اتفاق های خوب، جالب و قابل تحسین این مجموعه داشتن قهرمان های زن است؛ زنانی که معمولاً در روایت های تاریخی، چه رمان های تاریخی و چه پژوهش های تاریخی همواره مهجور بوده اند و تنها زمانی از آن ها سخن گفته شده که یا لکاته و معشوق بوده اند یا چون مادر ناصرالدین شاه قاجار، تاریخی را با نیش کژدم نفرتشان به سیاهی کشانده اند؛ آن هم فقط در چند سطر به هجو و طعن و شماتت؛ همین.

زن ها در این مجموعه به شیوه زنان قجری تاریخ معاصر پستونشین نیستند و اشکشان دم مشکشان نیست. زنانی هستند زنده و در قالب جوهر اصلی خلقتشان یعنی در قالب عشق. این زنان عاشق اند؛ عاشقی مبارز که دوش به دوش مردان می جنگند و از آزادی طلب خود را می خواهند و سهمشان را از تاریخ با جان می ستانند و شاید اگر کمی منصف باشیم و ریزبین، در بین داستان های این مجموعه راوی های عملگراتر و وفادارتری نسبت به یارمحمدخان هستند.

داستان های این مجموعه به شیوه نگارش این گونه داستان ها و روایت ها نه در مدح یارمحمدخان است، نه مرثیه مصیبت وارده. داستان داستان زندگی در خاکی است که همه چی اش با همه چی قاطی شده؛ دشمن با دوست، زهر کینه با مرهم عشق. این دیار همواره آشفته بازاری بوده است از همه این ها. این کتاب روایت گر همه این داستان ها است از منظر آدم هایی که دیده نمی شوند یا روایتشان در میان سیاهه اوراق تاریخی گم شده است.

در این مجموعه راوی ها هم از یارمحمدخان می گویند؛ هم نمی گویند. هم نشانش می دهند؛ هم گمش می نمایند. این مجموعه حکایت سرگشتگی آدم هایی است که در پی آزادی، نام، قدرت و عشق یا گم شده اند یا پیدا.

این مجموعه یکی از بهترین و حرفه ای ترین مجموعه هایی است که در این سال ها تا کنون مطالعه نموده ام. می توانیم داستان هایش را دوست نداشته باشیم؛ اهل تاریخ و خصوصاً تاریخ تاریک و خاکستری معاصر و مشروطه اش نباشیم؛ اما هرگز نمی توانیم قدرت، تسلط و حرفه ای بودن نویسندگان، دبیری مجموعه و نشر را نادیده بگیریم و از آن حظ نبریم. با خواندن تک تک روایت هایش بغض نکنیم، دست بر زانو از روی اَسف نزنیم و به این نیندیشیم که در این دیار، آزادی در هر زمانه ای کالایی بوده نایاب و نافهم که نه روزگار آن را تاب آورده، نه آدم هایش، نه آن ها که برایش جنگیده اند و می جنگند. تنها در میان هر خرد و کلان برایش خون ریخته اند و این کلمه از ازل تا ابد همواره سرخ خواهد بود.