تاریخ اساطیری ایران ریشه در فرهنگ ایران زمین دارد - وبلاگ آریابلاگ

به گزارش وبلاگ آریابلاگ(یبنا)، اسطوره خود زبانی است برای حقایق، حقایق درونی بشر و حقایق برون از توان و تخیل بشر. وقتی حقایق شکل و تصویر می پذیرد، اساطیر چهره می نمایند و با تاریخ عجین می شوند. اگر افسانه ها و قصه ها برای خوابیدن است، اسطوره ها برای بیداریند، اگر در واقع اشیا و موجودات برای بهره وری و تملک هستند، در اسطوره ها دارای قداست و منشأ آگاهی و هوشیاریند. اسطوره ها آینه هایی هستند که تصویرهایی را از ورای هزاره ها منعکس می نمایند و آنجا که تاریخ و باستان شناسی خاموش می مانند، اسطوره ها به سخن درمی آیند و فرهنگ آدمیان را از دوردست ها به زمان ما می آورند و افکار بلند و منطق گسترده مردمانی ناشناخته، اما اندیشمند را در دسترس ما می گذارند.

در این مجموعه اساطیر ایران با زبانی ساده و گویا به رشته تحریر آمده است، تا ضمن فهم بهتر مطالب از حجیم شدن غیر ضروری آن اجتناب گردد. در فصل اول نخست تعریفی روشن از کلمه اسطوره و چگونگی به وجود آمدن اسطوره و اهمیت و فایده آن پرداخته شده است. سپس منابع اصلی برای اساطیر ایران معرفی شده است، پس از شرحات مختصر پیرامون منابع، وارد بحث آفرینش از دیدگاه اساطیر ایرانی شده ایم، در فصل دوم و سوم به ترتیب رویدادهای سلسله پیشدادیان و کیانیان سخن به میان می آید و دورانی که اسطوره به تاریخ می پیوندد و رویدادها جنبه تاریخی به خود می گیرند و در آخر با پسگفتاری مختصر مجموعه سرانجام می یابد.

اسطوره داستان هایی است درباره قوای فوق طبیعی و خدایان که به صورت روایت از نسل های متوالی به یکدیگر انتقال پیدا می نماید. اساطیر با داستان های پهلوانی افراد بشری و نیز با افسانه های جن و پری که برای سرگرمی جعل شده تفاوت دارد. اسطوره ها با روایات دینی ارتباط نزدیک دارد و در پاره ای ادیان همین اسطوره ها تکرار شده است. یکی از غرض های اساطیر بیان و شرح دنیا است و سازندگان اسطوره ها برای حوادث طبیعی شخصیتی قایل می شدند. از سوی دیگر، در زبانِ روزمره اسطوره معنی آنچه خیالی و غیرواقعی است، یافته است و مشوق این کاربرد، فرهنگ انگلیسی آکسفورد است که توصیف اسطوره را با این کلمات شروع می نماید:

روایتی که جنبه افسانه ای محض دارد... این تلقی کاملا گمراه نماینده است، و از آن چنین برمیآید که اسطوره ها را باید داستان های نیمه واقعی پنداشت که ممکن است راست یا دروغ باشند. اما منظور از راست دقیقاً چیست؟ مهم نیست که داستان از نظر واقعیت صحیح باشد یا نه، آنچه اهمیت دارد مفهوم و معنای اخلاقی آن است. اسطوره ها نیز تقریبا به این منوال هستند. آنچه مهم است صحت تاریخی داستان ها نیست بلکه مفهومی است که برای معتقدان آنها دربردارد.

اسطوره ها چه اهمیتی دارند؟

داستان های اسطوره ای تنها قصه هایی نیستند که بخواهند نمایشگر پیروزی، شکست، خون ریزی و صلح باشند. اگر تنها به پوسته ظاهری آنها نظر گردد چیزی جز میسر شدن ناممکن ها در دامان خیال یک مردم خلاق دیده نمیگردد. اما با قدری دقت متوجه می شویم که در پس یک اسطوره مفاهیمی اساسی نقش دارند. اسطوره های یک ملتی که حالا زیر خاک غنوده اند، در اصل بیان شیوه نگریستن آنها به زندگی است. لمس منظر و پنجره نگاه یک قوم تنها به وسیله مطالعه این باورها میسر می گردد.

درخت اسطوره ها از ذهن و جوهر خون مردم سیراب شده است و در نتیجه مطالعه آنها ما را به درک هر چه بیشتر این باورها و ارزش ها میرساند. توجه به قدمت اسطوره ها و پیشگام بودن آنها در زمینه های مختلف خود نشان دهنده اهمیت شان است. اسطوره واکنشی از ناتوانی انسان است در مقابله با درماندگی ها و ضعف او در برآوردن آرزوها و ترس از حوادث غیرمترقبه. قدرت تخیل نهایت فعالیت خود را در این زمینه انجام می دهد.

خدایان به این ترتیب خلق می شوند و سپس به شهریاران و پهلوانان زمینی تبدیل می گردند و گاهی به عکس از شخصیتی تاریخی یا قهرمانی معمولی؛ موجودی اسطوره ای شکل می گیرد؛ به این صورت که همه ویژگی های یک موجود خارق العاده را به او نسبت می دهند و به تدریج با این ویژگی ها؛ قهرمان از صورت موجود بشری عادی خارج می گردد. از سوی دیگر؛ اسطوره تجسم احساسات آدمیان است به گونه ای ناخودآگاه؛ برای تقلیل گرفتاری ها یا اعتراض به اموری که برای ایشان نامطلوب و غیرعادلانه است و چون آن را تکرار می نمایند آرامشی به آنها دست می دهد. تکرار این داستان ها که در قالب نوعی آیین دینی برگزار می گردد به آنها حقانیت و واقعیت می بخشد.

فایده شناخت اساطیر

شاید امروزه ما به غلط با داستان های اساطیری به عنوان داستان های ابتدایی، دور از واقعیت، حتی به لحاظ مذهبی، دور از واقعیت آسمانی برخورد می کنیم. آنها را به عنوان کلمات قدیمی، مفاهیم ذهنی ابتدایی و یا حتی بسیار ساده انگارانه، داستان هایی مضحک بپنداریم، ولی ما هر چه کنیم نمی توانیم از این واقعیت بگریزیم که اسطوره همچنان در دل تاریخ بشر می تپد و تداوم و پیوستگی جریان پنهان آن را در رگ های تاریخ و اندیشه نمی توان انکار کرد.

با توجه به چنین تداوم آرام ولی عمیق چگونه می توان از شناخت اساطیر، شکافتن لایه های درونی آن و دست یافتن به هسته اولیه چنین تفکری سر باز زد. اسطوره زمان خود را به عنوان یک دوره نسبتا معین و محدود در زندگی جوامع و اقوام مختلف بشری در دوره های تاریخی از گذشته تا حال پشت سر می گذارد ولی این به معنای سرانجام دوره و سرانجام یک مرحله نیست؛ بلکه پیوستگی آن با تاریخ و جریان آرام ولی مداومش در بستر زندگی و اندیشه بشر امری است انکارناپذیر.

از دیدگاهی که ما کوشش می کنیم به اساطیر و هسته مرکزی هر اسطوره نزدیک شویم ناگزیریم که جلوه های شاعرانه فوق طبیعی و تخیلی آن را نادیده بگیریم و به گونه ای خشن و بسیار زمینی آن را بشکافیم تا بتوانیم به شناخت چگونگی زندگی، جامعه و اندیشه صاحبان آن اساطیر نزدیک شویم. چنین کوششی برای شناخت صاحبان اساطیر، تنها در همان محدوده زمانی کهن باقی نمی ماند و تنها به عنوان یکی آنالیز در تاریخ گذشته نیست بلکه ما می خواهیم هر چند نه به طور صریح و آشکار ریشه اندیشه ها و تفکرات کنونی همان جوامع را که بی شک متأثر از دوران اساطیریشان هستند، بشناسیم و یا حداقل به شناخت آن نزدیک شویم.

شناخت اساطیر به لحاظ دستیابی به اصل و ریشه مهارها و عوامل محدودنماینده ذهن و رفتارهای اجتماعی و یا بالعکس عوامل مشوق و پیش برنده قوم در زمان کنونی میتواند بسیار نتیجه بخش باشد. اگر ما بتوانیم ریشه بسیاری از تفکرات، تخیلات و یا اعتقادات خود را بشناسیم، به نوعی آزادی دست خواهیم یافت.

شناخت چرایی و چگونگی بسیاری از حرکت های تاریخی، سیاسی، مذهبی، فرهنگی و غیره ملل نیز در گرو شناخت اساطیر و اندیشه های بنیادین شان است. چگونگی تبیین آفرینش دنیا اغلب به چگونگی تبیین زندگی زمینی و معین شیوه های آن منجر می گردد و اخلاقیات و روحیات قومی غالباً از سرچشمه فلسفه های شروعین آب می خورد.

کتاب تاریخ اساطیری ایران نوشته کورش سالاری در 82 صفحه، شمارگان 500 نسخه و قیمت 25 هزار تومان از سوی انتشارات ره آوردمهر منتشر شد.