63 درصد بیکارشده ها در دوران کرونا سرپرست خانوارند - وبلاگ آریابلاگ

به گزارش وبلاگ آریابلاگ، براساس نظرسنجی موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی از افراد متقاضی بیمه بیکاری، 21 درصد از متقاضایان بیمه بیکاری مجرد و 78 درصد متأهل هستند.

به گزارش گروه رسانه های وبلاگ آریابلاگ، به نقل از فرهیختگان، براساس نظرسنجی موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی از افراد متقاضی بیمه بیکاری، 21 درصد از متقاضایان بیمه بیکاری مجرد و 78 درصد متأهل هستند. همچنین 63 درصد پاسخگویان، سرپرست خانوار بوده و 27 درصد پاسخگویان بیان کرده اند که فرد دیگری در خانواده آنها حقوق بگیر است.

شرایط و مؤلفه های بازار کار یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین عوامل مالی، اجتماعی جوامع محسوب می شود که تأثیر ملموس و آشکاری بر سطح توسعه یافتگی و رفاه دارد. در بین شاخص های مختلف، نرخ مشارکت، نرخ بیکاری، نسبت اشتغال و نرخ سرباری یا بار تکفل جمعیت ازجمله مهم ترین شاخص های بازار کار هستند که به نوعی هم بیان کننده شاخص های کیفی و کمی هستند.

در بین مؤلفه های مورد اشاره، نرخ مشارکت مالی که عبارت است از نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) 15 ساله و بیشتر به جمعیت در سن کار، در حالی در برخی کشورها 75 تا 80 درصدی است که این میزان در ایران با نرخ 44 درصدی، کشورمان را در بین 75 کشور مورد ارزیابی، در رتبه 70 و در کنار کشورهایی همچون روآندا، زیمبابوه، مولداوی، بوسنی، اردن و... قرار می دهد. با توجه به تفاوت های فرهنگی-اجتماعی و حضور پایین زنان ایرانی در حوزه اشتغال، شاید این شاخص نتواند همه واقعیت های اشتغال و بیکاری را بیان کند. بر همین اساس نرخ بیکاری، نسبت اشتغال و نرخ بار تکفل یا وابستگی دیگر شاخص هایی هستند که در این گزارش به آنها پرداخته شده است.

بررسی ها نشان می دهد در شرایط غیرکرونایی، نرخ بیکاری در ایران 2.5 تا 3 برابر برخی کشورهای منتخب جهان است. درخصوص نسبت اشتغال، درحالی حدود 38 درصد از جمعیت فعال در ایران در بخش های مختلف مالی شاغلند که این نسبت در برخی کشورها بین 60 تا 65 درصد است. در زمینه نرخ سرباری یا بار تکفل نیز بررسی ها نشان می دهد این نسبت در ایران 2 برابر میانگین برخی کشورهای جهان است؛ یعنی در ایران شاغلان علاوه بر معیشت خود، مسئول تأمین معیشت بیش از دو نفر دیگر نیز هستند. این موضوعات نشان می دهد اقتصاد ایران به رغم همه ظرفیت های خود، نتوانسته شغل به تعداد زیاد و صدالبته پایدار ایجاد کند. برای مثال جمعیت هر دو کشور ایران و آلمان حول وحوش 83 تا 84 میلیون نفر است، اما تعداد شاغلان ایران حدود 24 میلیون نفر و تعداد شاغلان آلمان بیش از 44 میلیون نفر است. این موضوع مؤید این نکته است که فشار مالی سنگینی بر دوش شاغلان ایرانی وجود دارد که به شدت از قدرت خرید آنها می کاهد.

در کنار این موضوعات، بررسی ها نشان می دهد گرچه نرخ بیکاری در ایران طی دو فصل اخیر به طور قابل توجهی کاهش یافته، اما تعداد قابل توجهی از شاغلان در ایران به جهت نداشتن بیمه بیکاری و فعالیت در بخش اقتصاد غیررسمی، از دریافت مقرره بیمه بیکاری محروم مانده اند. طبیعی است که این موضوعات یک روزه یا چندماهه به وجود نیامده اند، چراکه آمارها نشان می دهد نرخ رشد مالی دهه 90 حدود صفر بوده، نرخ رشد سرمایه گذاری نیز طی این دهه نزدیک به منفی 7 است. همه اینها بیانگر چند نکته است، اولا در شرایط فعلی بخش قابل توجهی از بیکاران فاقد بیمه بیکاری نیازمند کمک های معیشتی هستند. ثانیا آژیر اشتغال پایین و نرخ بیکاری بالا در ایران به صدا درآمده است و نکته سوم اینکه، در مقایسه با دیگر کشورها، ظرفیت های بکر بسیار زیادی در اقتصاد ایران وجود دارد که محکوم به فعال کردن آنها هستیم.

فقط 37 درصد ایرانی ها شاغلند

یکی از شاخص های بسیار مهم در حوزه اشتغال و بیکاری، نسبت اشتغال است. این شاخص عبارت است از نسبت جمعیت شاغل 15 ساله و بیشتر به کل جمعیت 15 ساله و بیشتر ضربدر 100. گفته می شود برای بیشتر کشورها استفاده از این شاخص اغلب بهتر از نرخ بیکاری است. این شاخص هنگامی که برحسب جنس بیان می شود، موردتوجه خاص قرار می گیرد، زیرا تفکیک مرد و زن می تواند اطلاعاتی درباره تفاوت های مربوط به جنس در بازار کار یک کشور را ارائه دهد. شاخص نسبت اشتغال درکنار اینکه بیان کننده ظرفیت اشتغالزایی اقتصاد است، در همان حال هم به نوعی از نرخ بالا یا پایین بار تکفل و وابستگی نیز خبر می دهد.

در این خصوص بررسی های آماری نشان می دهد نسبت اشتغال در ایران درحالی طی سال های 2016 تا نیمه اول سال 2020 حول وحوش 37 تا 39 درصد بوده که این میزان در کره جنوبی بین 60 تا 61 درصد، در مالزی بین 62 تا 65 درصد، در فیلیپین بین 58 تا 60 درصد، در ترکیه بین 46 تا 47 درصد، در آلمان بین 59 تا 60 درصد، در فرانسه حول وحوش 50 درصد، در انگیس بین 59 تا 60 درصد، در آمریکا حوالی 60 درصد، در برزیل بین 57 تا 58 درصد و در مکزیک بین 57 تا 58 درصد متغیر بوده است.

تا اینجا تعیین شد که نسبت اشتغال در ایران به جز ترکیه، در مقایسه با اغلب این کشورها، معادل 50 درصد نسبت اشتغال در کشورهای منتخب است. با نگاهی به نسبت اشتغال در مردان و زنان، تعیین می شود پایین بودن میانگین نسبت اشتغال در ایران مربوط به پایین بودن نسبت اشتغال زنان است، چراکه درحالی نسبت اشتغال زنان ایرانی طی سال های 2016 تا نیمه اول سال 2020 حدود 12 تا 14 درصد بوده که این نسبت در کره جنوبی 50 تا 52 درصد، در مالزی 49 تا 52 درصد، در فیلیپین 45 تا 47 درصد، در ترکیه 28 تا 29 درصد، در آلمان 54 تا 55 درصد، در فرانسه 45 تا 47 درصد، در انگلیس 55 تا 56 درصد، در آمریکا 54 تا 55 درصد، در برزیل 45 تا 46 درصد و در مکزیک نیز این نسبت 42 تا 43 درصد بوده است.

اما مساله پایین بودن نسبت اشتغال در ایران فقط از پایین بودن نسبت اشتغال زنان اثرگذار نبوده، چراکه مقایسه آمارها نشان می دهد پایین بودن نسبت اشتغال مردان نیز در پایین بودن این نسبت در کشورمان موثر بوده است؛ به طوری که طبق آمارها، درحالی طی سال های 2016 تا نیمه اول سال 2020 نسبت اشتغال مردان در ایران 61 تا 65 درصد در نوسان بوده که این میزان طی مدت مذکور برای مردان کره جنوبی 70 تا 71 درصد، در مالزی 75 تا 77 درصد، در فیلیپین بین 71 تا 73 درصد، در ترکیه 64 تا 66 درصد، در آلمان 64 تا 65 درصد، در انگلیس حول وحوش 65 درصد، در آمریکا 65 تا 66 درصد، در برزیل 65 تا 66 درصد و در مکزیک نیز حول وحوش 75 درصد بوده است.

گرچه باید اذعان کرد ساختار اجتماعی-فرهنگی جامعه ایران قابل مقایسه با کشورهای دیگر و به ویژه کشورهای غیراسلامی نبوده و از این منظر به واسطه جایگاه زنان در تربیت فرزندان، نرخ مشارکت زنان و به همین ترتیب نسبت اشتغال زنان بسیار پایین است، اما آنچنان که در ادامه توضیح داده می شود، اقتصاد ایران تا به امروز از بخش بزرگی از ظرفیت اشتغالزایی خود استفاده نکرده و تلاطم ها و نوسان های موجود در اقتصاد ایران درکنار موانع کسب وکار و همچنین قدرت دریافت بخش غیرمولد اقتصاد، سبب شده تعداد اشتغال های ایجادشده و مهم تر از آن، اشتغال های پایدار بسیار پایین باشد. همه اینها از ناحیه بار تکفل، فشار را بر سرپرستان خانوار بیشتر کرده و این موضوع درکنار نرخ های بالای تورم که طی دودهه اخیر میانگین آن بالای 15 درصد بوده، مصرف و قدرت خرید خانوار را به شدت تضعیف کرده است.

بار تکفل در ایران 2 برابر برخی کشورهای جهان

شاخص نسبت وابستگی یا بار تکفل، جزء آن دسته از شاخص های کیفی جمعیت است که فزونی عددی افراد شاغل به افراد غیرشاغل را نشان می دهد. پایین بودن این شاخص بیانگر سطح مطلوب رفاه مالی جامعه و قدرت پس انداز بیشتر است. برعکس هرچه مقدار شاخص وابستگی بالاتر باشد، فشار وارده بر جمعیت شاغل برای تامین معاش افراد تحت تکفل رجحان گرفته و سطح رفاه کاهش می یابد. براساس این شاخص، از آنجاکه همه افرادی که در یک جامعه زندگی می کنند در تولید کالا و خدمات و فرایند تامین معاش شرکت نمی کنند، هرچه در جامعه جمعیت شاغل کمتر باشد، اصطلاحا بار تکفل یا وابستگی نیز بیشتر بوده و فشار مالی بر روی شاغلان نیز بیشتر است.

میزان وابستگی به دو شیوه ناخالص و خالص قابل محاسبه است. میزان وابستگی ناخالص از حاصل تقسیم تعداد جمعیت غیرشاغل (کل جمعیت به استثنای جمعیت شاغل) به تعداد جمعیت شاغل به دست می آید. با درنظر دریافت این نکته که افراد دارای درآمد بدون کار نیز در تامین معاش جامعه ایفای نقش می کنند، در محاسبه میزان وابستگی خالص، تعداد جمعیت گروه اخیر نیز به تعداد جمعیت شاغل اضافه شده و در مخرج کسر قرار داده می شود. در این گزارش باتوجه به اینکه تعداد افراد دارای درآمد بدون کار قابل دسترسی نیست، صرفا به مقایسه بار تکفل خالص پرداخته ایم.

همان طور که در جدول جزئیات آن آمده، میانگین بار تکفل خالص درحالی در ایران 2.53 نفر است، یعنی هر شاغل به جز خود وظیفه تامین مخارج معیشتی بیش از دو نفر را نیز برعهده دارد که این تعداد در ترکیه 2 نفر، در فیلیپین 1.65 نفر، در برزیل 1.6 نفر، در مکزیک 1.33 نفر، در فرانسه 1.21 نفر، در مالزی 1.13 نفر، در انگلیس نزدیک به یک نفر و در کشورهای کره جنوبی و آلمان نیز کمتر از یک نفر است. به عبارت دیگر، نرخ بار تکفل خالص در ایران دوبرابر این نسبت در برخی کشورهای جهان است که به نام برخی از آنها در اینجا اشاره شد. البته این نکته نیز قابل ذکر است که بار تکفل خالص در برخی استان های ایران همچون سیستان وبلوچستان، کرمانشاه و چهارمحال وبختکمک و قم بیش از 3 نفر نیز است.

گفته شد که باتوجه به دردسترس نبودن برخی آمارها همچون آمار افراد دارای درآمد بدون شغل، مقایسه جزئی تر شیوه زیست و معیشت در ایران با کشورهای دیگر امکان پذیر نیست و صرفا باید به آمارهای بار تکفل خالص اکتفا کنیم. اما نکته قابل تامل اینکه بدون درنظر دریافت هیچ شاخص آماری، این واقعیت بسیار تلخی است که سه اقتصاد ایران، آلمان و ترکیه درحالی تعداد جمعیت شان حول وحوش 83 تا 84 میلیون نفر است که تعداد شاغلان ایران در نیمه اول سال جاری حدود 23.5 میلیون نفر، تعداد شاغلان ترکیه بیش از 28 میلیون نفر و تعداد شاغلان کشور آلمان 44.6 میلیون نفر بوده است. این موضوع موید این نکته است که خالص اشتغالزایی در ایران در شرایط بسیار پایین و ایستا واقع شده است؛ موضوعی که علاوه بر بالارفتن نرخ بار تکفل و فشار مالی بر سرپرستان خانوار، بخشی از اقتصاد و جمعیت فعال کشور را به سمت فعالیت در بازارهای غیرمولد نیز کشانده است. علاوه بر این، می توان به شرایط متفاوت ایران در کشورهای دیگر نیز اشاره داشت. برای مثال در کره جنوبی با جمعیت 51 میلیون نفری، نزدیک به 27 میلیون شاغل در بخش های مختلف اقتصاد فعال هستند. در انگلیس نزدیک به 68 میلیون نفری، تعداد شاغلان بیش از 32 میلیون نفر است. در فرانسه نیزکه 65 میلیون نفر جمعیت دارد، تعداد شاغلان بیش از 28 میلیون نفر است. همچنین در مالزی نیز به ازای 32 میلیون نفر جمعیت، بیش از 15 میلیون نفر شاغل وجود دارد.

63 درصد بیکاران ایرانی سرپرست خانوار هستند

در موارد پیشین از حجم پایین اشتغالزایی در اقتصاد ایران و همچنین از نرخ بالای وابستگی و بار تکفل گفته شد. اما با توجه به شیوع کرونا و افزایش بیکاری در اغلب اقتصادها، در اینجا نیاز است در کنار این دو شاخص، به شاخص بیکاری نیز اشاره شود. براساس آمارهای موجود، مقایسه نرخ بیکاری در ایران با دیگر کشورها تا قبل از شیوع کرونا نشان می دهد در بین 10 کشور، به جز نرخ بیکاری در برزیل و ترکیه، نرخ بیکاری ایران از همه کشورها بالاتر بوده و حتی در مقایسه با اقتصادهایی همچون مکزیک، آمریکا، انگلیس، آلمان، فیلیپین، مالزی و کره جنوبی حدود 2.5 تا 3 برابر است. این نرخ بیکاری تا قبل از شیوع ویروس کرونا بوده، اما بررسی ها نشان می دهد بعد از شیوع ویروس کرونا اتفاقات متفاوت تری در اقتصادهای مختلف رخ داده است، به طوری که نرخ بیکاری ایران در فصل تابستان سال جاری به 9.5 درصد رسیده و اقتصاد ایران کمترین نرخ بیکاری را در 14 فصل اخیر تجربه کرده که نرخ بیکاری در آمریکا پس از شیوع کرونا از 5.3 درصد قبل از کرونا به 13.3درصد در نیمه اول سال 2020 رسیده است. طی مدت مذکور در کانادا نیز این میزان از 5.5 به 13 درصد، در استرالیا از 5.3 به 6.4 درصد، در فرانسه از 8 به 8.7 درصد، در آلمان از 3.4 به 3.8 درصد و در کره جنوبی نیز از 3.3 درصد به 3.8 درصد رسیده است.

در توضیح واکنش های بعضا متفاوت نرخ بیکاری به نوسانات مالی در ایران، پژوهش ها نشان می دهد یکی از دلایل این موضوع، شرایط ترکیب شغلی شاغلان کشور است؛ به گونه ای که از کل شاغلان ایران54.6 درصد مزد و حقوق بگیر، 3.7 درصد کارفرما، 36.8 درصد کارکن مستقل، 4.9 درصد کارکن فامیلی بدون مزد هستند. این درحالی است که در کشوری همچون آمریکا از کل شاغلان کشور، نزدیک به 94 درصد مزد و حقوق بگیر، 6 درصد کارکن مستقل و کمتر از یک درصد نیز کارکن فامیلی بدون مزد هستند. در آلمان نیز 9.4 درصد از شاغلان جزء افراد مزد و حقوق بگیر، در فرانسه نزدیک به 88 درصد، در کانادا نزدیک به 85 درصد، در استرالیا 83.4 درصد و در کره جنوبی نیز بیش از 75 درصد شاغلان جزء افراد مزد و حقوق بگیر هستند.

بر این اساس، در اقتصادهایی که دارای بازار کار متشکل تری هستند سهم کارکنان مزد و حقوق بگیر از مجموع شاغلان در این اقتصاد بسیار بالاست در مقایسه با مالی که سهم کارکنان مزبور به نسبت، کمتر است. در شرایط مشابه رکودی، در مالی با بازار کار متشکل تر، افراد حتی درصورت از دست دادن شغل خود غالبا از بازار کار خارج نشده و به حالت بیکار در جست وجوی کار تبدیل خواهند شد (معمولا به دلیل وجود سیستم های تامین اجتماعی و بیمه های بیکاری). بنابراین تعداد بیکاران در این اقتصادها به دلیل تبدیل بخشی از جمعیت شاغل به بیکار افزایش می یابد و همچنین جمعیت غیرفعال و نرخ مشارکت مالی نیز به دلیل عدم خروج از بازار کار بدون تغییر می ماند.

اما در اقتصادهایی که همانند کشورمان بازار کار متشکل تری نداشته و درصد شاغلان مزد و حقوق بگیر و دارای بیمه تامین اجتماعی کمتر است، افراد بیکار شده در حالت رکود، از جمعیت شاغل و بیکار به جمعیت غیرفعال تبدیل می شوند؛ چراکه ماندن در شرایط در جست وجوی کار، منافعی برای افراد مزبور نداشته و شاید مشمول هزینه هایی هم بشود. بنابراین در چنین شرایطی حتی ممکن است نرخ بیکاری با کاهش هم روبرو شود (برخلاف رکود موجود). در این زمینه بررسی ها نشان می دهد در تابستان سال جاری با وجود افزایش 685 هزار نفری جمعیت بالای 15 سال کشور، جمعیت فعال کشور کاهش یک میلیون و 626 هزار نفر داشته و در سویی دیگر به جمعیت غیرفعال 2 میلیون و 311 هزار نفر افزوده شده است. این آمارها نشان می دهد در دوران رکود بسکمک از افراد بیکار یافتن شغل را تقریبا غیرممکن می یابند و بنابراین منصرف می شوند. این کارگران به جای تحمل هزینه های مرتبط با فعالیت های جست وجوی شغلی بی ثمر، تصمیم می گیرند که از بازار رکودی و نیروی کار خارج شوند. این افراد جویندگان دلسرد هستند که بی خیال پیدا کردن شغل شده اند.

اما در سویی دیگر، براساس گزارش مرکز آمار ایران، در تابستان سال جاری تعداد شاغلان 15سال به بالای کشور 23 میلیون و 542 هزار نفر بوده که نسبت به تابستان سال 98 تقریبا یک میلیون و 210 هزار نفر کاهش داشته است. همچنین بررسی شرایط اشتغال گروه های مردان و زنان در دوره شیوع ویروس کرونا نیز نشان می دهد از حدود یک میلیون و 210 هزار نفری که در تابستان سال جاری نسبت به تابستان سال گذشته شغل خود را از دست داده اند، نزدیک به 460 هزار نفر از آنان یا معادل 38 درصد از کل بیکار شده ها مرد و حدود 750 هزار نفر از آنان یا معادل 62 درصد از کل بیکار شده ها را نیز زنان تشکیل می دهند.

درخصوص آمارهای بیکار شدگان، موضوع قابل تامل این است که براساس آمارهای سازمان تامین اجتماعی تا مهرماه 750 هزار متقاضی بیمه بیکاری بوده اند، این موضوع موید این نکته است که حداقل 460 هزار نفر از افرادی که در اواخر زمستان 98، بهار 99 و تابستان سال جاری شغل خود را از دست داده، به واسطه فعالیت در بخش غیررسمی اقتصاد و نداشتن بیمه بیکاری از حمایت های اجتماعی محروم مانده اند.

این موضوع زمانی حائز اهمیت و توجه می شود که براساس نظرسنجی موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی از افراد متقاضی بیمه بیکاری، 21 درصد از متقاضایان بیمه بیکاری مجرد و 78 درصد متأهل هستند. همچنین 63 درصد پاسخگویان، سرپرست خانوار بوده و 27 درصد پاسخگویان بیان کرده اند که فرد دیگری در خانواده آنها حقوق بگیر است. طبق این نظرسنجی 58.4 درصد افراد متقاضی بیمه بیکاری مستاجر و 41.6 درصد نیز مالک هستند. این موارد نشان می دهد به واسطه کرونا معیشت و قدرت خرید برخی از خانوارها به شدت آسیب دیده است و لزوم اعمال سیاست های حمایتی به ویژه از افرادی که در بخش غیررسمی اقتصاد فعالند، کاملا ضرروی است.

اخبار گروه سایر رسانه ها صرفا بازنشر اخبار سایت ها و خبرگزاری هاست و وبلاگ آریابلاگ هیچ مسئولیتی در قبال آن ندارد.

بازگشت به صفحه رسانه ها